top of page

Η εξελικτική πορεία της Δραματοθεραπείας

DSC_0166.JPG

Η Δραματοθεραπεία είναι μια διαδικασία συνήθως ομαδική αλλά και ατομική, που αξιοποιεί τη μεταφορά και τη δραματική έκφραση για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και των σχέσεων των συμμετεχόντων. Ήδη από τις αρχές του 20ουαιώνα ο J.C. Moreno εμπνεύστηκε και εξέλιξε μια ολοκληρωμένη θεωρία και πρακτική θεραπείας μέσω δράματος, το ψυχόδραμα. Όπως όλοι όμως γνωρίζουμε από την αρχαιότητα η σχέση ανάμεσα στη δραματική έκφραση και τη θεραπευτική διαδικασία ήταν αποδεκτή και αναγνωρίσιμη. Δίπλα ακριβώς από το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου υπήρχε ένα θεραπευτήριο και συχνά η λειτουργία του ήταν συμπληρωματική, καθώς οι ασθενείς συχνά συμμετείχαν στο χορό των τραγωδιών. Η Θεραπευτική απελευθέρωση καταπιεσμένων παθών ήταν μέρος της τελετουργικής διαδικασίας μέσω της οποίας η κοινότητα μπορούσε να συμβιβαστεί με τις απώλειες και τις καταστροφές, τις νίκες και τους θριάμβους της ώστε να επιβιώσει σε ένα μπερδεμένο και συχνά εχθρικό κόσμο. Ο Αριστοτέλης είχε ονομάσει αυτή την εντεταλμένη απελευθέρωση της έντασης των θεατών «κάθαρση παθών». Αιώνες αργότερα συναντάμε την ηθική θεραπεία μέσα στα θέατρα των ψυχιατρικών ασύλων. Ο Coulmier, διευθυντής του ασύλου Charenton έξω από το Παρίσι. Εργάζεται με ασθενείς σε θεατρικές παραγωγές με τη συμμετοχή του έγκλειστου μαρκήσιου De Sade μεταξύ 1979 και 1811. Ο Reil, Γερμανός συγγραφέας, κάνει αναφορές σε παραστάσεις μέσα σε ψυχιατρικά νοσοκομεία του 1803. Θεατρικές θεραπευτικές δραστηριότητες αναπτύσσονται και σε άλλα άσυλα της Ευρώπης.

Στο τέλος του 19ου αιώνα η τραγωδία επηρεάζει τον νεαρό Freud στη σύλληψη της ψυχαναλυτικής θεωρίας, όπου η κάθαρση εξυπηρετεί την αυτογνωσία. Την ίδια περίπου περίοδο με τον Freud, o σπουδαίος αναμορφωτής του θεάτρου Stanislavski είχε αρχίσει μια άλλη αντιμετώπιση του θεάτρου και της σχέσης ρόλου και ηθοποιού. Ο σύγχρονος του Evreinoπροχώρησε αντιλαμβανόμενος δυο πραγματικότητες εκείνη του ατόμου και εκείνη της persona, την οποία αποκαλούσε το άλλο εγώ. Μέσω της ερμηνείας ρόλων που είναι φανταστικοί, ο ηθοποιός δύναται να υπερβεί έναν αριθμό ψυχολογικών και φυσικών ασθενειών, σύμφωνα με τον Evreinov, όπως παρατηρεί στο βιβλίο του “the theatre in life” (1927). Την ίδια εποχή o Vladimir Iljin ανέπτυξε μια αντίληψη του θεραπευτικού θεάτρου βασισμένη στην εκπαίδευση και τον αυτοσχεδιασμό. Σιγά-σιγά, όσο προχωρούσε ο αιώνας μας το θέατρο άρχισε να αλλάζει, οι απόψεις του Antonin Artaud με το “θέατρο της ωμότητας” εύρισκαν πρόσφορο έδαφος, ενώ μέσα στη δεκαετία του ‘50 άρχισαν να κάνουν τηνεμφάνιση τους πρωτοποριακά θεατρικά σχήματα όπως το “Living theatre” και αργότερα το “Bread and Puppet” και το θέατρο του Grotovski και του Barba. δε πρέπει να ξεχνάμε τη δυναμική παρουσία του αναμορφωτή του θεάτρου Bertolt Brecht με το θέατρο της συνειδητοποίησης, και την έννοια της αποστασιοποίησης που βρίσκει ιδανική εφαρμογή στην απόσταση από το πραγματικό γεγονός στην δραματοθεραπεία.

Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, μέσα σε κλίμα κοινωνικών ανακατατάξεων επιστημονικών και καλλιτεχνικών αναδομήσεων, το θέατρο πλησιάζει τη ζωή, την ψυχιατρική, και την ψυχοθεραπεία αρχίζει να αλλάζει την αντίληψη για τον ασθενή και την αντιμετώπιση του, εμφανίζεται η «Δραματοθεραπεία». Ο όρος dramatherapy δημιουργήθηκε από τον Peter Slade (1959), ο οποίος έγινε ευρύτερα γνωστός για την ιδέα του ότι το δραματικό παιχνίδι των παιδιών είναι μια φυσική μορφή εκμάθησης και θεραπείας. Το άρθρο του είχε τίτλο «Dramatherapy as an Aid to Becoming a Person».

Η σημαντικότερη μορφή της δραματοθεραπείας στη Βρετανία η Emmy Sue Jennings, ξεκίνησε την εργασία της στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και επηρέασε πάρα πολύ τη δεκαετία του 70, με τη δημοσίευση του βιβλίου “Remedial drama”. Η Jennings προχώρησε ιδρύοντας πολλά εκπαιδευτικά ινστιτούτα στη Μεγάλη Βρετανία, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, όπως Νορβηγία, Πορτογαλία, Ελλάδα, Κύπρο , Ισραήλ.
Από το 1988 η μέθοδος εφαρμόζεται σε χώρους ψυχικής υγείας, νοσοκομεία, ειδικά σχολεία και κέντρα απεξάρτησης, ιδιαίτερα στο 18άνω του ΨΝΑ. Έρχονται σε επαφή με τη μέθοδο και εκπαιδεύονται σ’ αυτήν αρκετοί σπουδαστές στα μεταπτυχιακά εκπαιδευτικά ιδιωτικά κέντρα που λειτουργούν στη χώρα μας και ενημερώνονται φοιτητές του Πανεπιστημιακού χώρου. Ανακοινώσεις και αποτελέσματα από την εφαρμογή δραματοθεραπείας εμφανίζονται σε επίσημα συνέδρια ψυχοθεραπείας, αλλά και αρχαίου δράματος. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες για συνεργασία με άλλες μορφές δημιουργικών θεραπειών, όπως είναι η Art-therapy, Dance-therapy, Music-therapy αλλά και το ψυχόδραμα.

Νέες γενιές δραματοθεραπευτών επιμορφώνονται και κινούν το πεδίο προς νέες κατευθύνσεις, εξελίσσοντας τη μέθοδο και τη δυναμική της.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η εμφάνιση της δραματοθεραπείας, με πρωταρχική μορφή τον Robert Landy, συμπυκνώνει διαφορετικές προσεγγίσεις που περιλαμβάνουν ψυχόδραμα, αναπτυξιακή ψυχολογία και θέατρο.

Στην Ελλάδα ξεκίνησε το 1984 υπό μορφή σεμιναρίων στην αρχή για να οργανωθεί αργότερα σε κύκλους σπουδών στο « Κέντρο ψυχοθεραπείας μέσω τέχνης». Μόλις το 1989 ιδρύθηκε ο Σύλλογος Dramatherapy «θέατρο–θεραπεία» ο οποίος και οργάνωσε την εκπαίδευση στην Αθήνα. Το 1990 ιδρύεται ο Πολιτιστικός Οργανισμός «ΑΙΩΝ» που δραστηριοποιείται στη δραματοθεραπεία και από το 1994 το Ινστιτούτο Δραματοθεραπείας ΑΙΩΝ παρέχει τετραετή εκπαίδευση, ενώ παράλληλα δραστηριοποιείται στον ευρύτερο θεραπευτικό και κοινωνικό χώρο.

Το 1998, το ινστιτούτο ξεκινά από τον εκδοτικό οίκο «Ελληνικά γράμματα» τη σειρά δραματοθεραπείας «Ρόλοι στη ζωή και ρόλοι στο θέατρο». Ο σύλλογος Dramatherapy «θέατρο–θεραπεία» μετεξελίσσεται το 2004 σε Ένωση Δραματοθεραπευτών-Παιγνιοθεραπευτών Ελλάδος (ΕΔΠΕ) και το 2007 διοργανώνει το 1ο συνέδριο Δραματοθεραπείας και Παιγνιοθεραπείας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Το 2010 ο πολιτιστικός οργανισμός «ΑΙΩΝ» γιορτάζει 20 χρόνια ενεργούς δράσης στο χώρο της δραματοθεραπείας και του πολιτισμού.

Επιλογή από άρθρο του Στέλιου Κρασανάκη στη συλλογική έκδοση του Ασημάκη Παναγιώτη Δ., (1999), «Σύγχρονες ψυχοθεραπείες στην Ελλάδα», εκδόσεις Ασημάκη.

 

bottom of page